دستاوردهای دعا و نیایش
دستاوردهای دعا و نیایش
دستاوردهای دعا و نیایش
نويسنده:سوده سادات تقوی
دعا، موجب زدودن زنگار از دل و ایستادگی در برابر انحرافات
یاد خدا، غفلت را از دل میزداید و آدمی را از کج اندیشیها و فساد دور میسازد. دعا ذکر خداست و همواره یاد او را در دل زنده نگه میدارد. زیانکارترین افراد، محرومان از دعای خداوندند. بیرون رفتن نام ویاد خدا از دل انسان، سرافکندگی و خجالت او را به دنبال خواهد داشت:
از سر کوی تو هر کو به ملالت برود
نرود کارش و آخر به خجالت برود
حافظ
دعا، گشودن زبان خواهش و تمنا با حضرت دوست است و در حقیقت گاهی سکوت، ناپسند و سبب غفلت است. با اینکه خدای سبحان به خواستهها و ناخواستههای ما و از درون ما همواره آگاهی دارد، دعا و نجوا با پروردگار نفس آدمی را شایسته و آماده دریافت فیض و حکمت حضرت حق میکند، چنان که در روایتی از امام محمدباقر علیهالسلام آمده است:
هیچ چیز در نزد خدا با فضیلتتر از این نیست که از وی درخواست شود و هیچ کس مبغوضتر از آن نیست که تکبر ورزد و از عبادت سرباز زند و از خدا سؤال نکند.
آتش به جهانی زند ار سوخته جانی
بر دامن معبود زند دست دعا را
وحدت کرمانشاهی
پیام متن:
1. دعا، زداینده زنگار از دل؛
2. تأثیر دعا در کسب فیوضات الهی.
دعا، تقویت کننده نور ایمان در سراچه دل
دعا موجب تقویت و استمرار ایمان در دل است. خطر از دست دادن ایمان همواره در رویارویی با سختیها، سرخوشیها، نعمتهای فراوان و دیگر لحظههای حساس زندگی، برای انسان وجود دارد و تنها با دعا و ذکر خدا، میتوان ایمان و اعتقاد سست و شکننده را ثابت و مطمئن ساخت و از ضعف و نابودی در امان داشت.
نبی مکرم اسلام صلیاللهعلیهوآله میفرماید: «دعا اسلحه مؤمن، ستون دین و نور آسمانها و زمین است».
ناگفته نماند که شناخت خداوند و ایمان به او، زیربنای تمام عقاید و امور عبادی یک مسلمان است و با شناخت بیشتر انسان از خداوند، توجه و خلوص عبادتش فزونی مییابد که شناخت حقیقی خداوند در اجابت دعا هم مؤثر است.
پیام متن:
دعا و تقویت ایمان در دل.
دعا سبب دمیدن روح رستگاری و اخلاص در انسان
اخلاص، یعنی کار را برای خدا انجام دادن. همه کارها را در زندگی میتوان با نیت تقرب به خدا انجام داد، در حالی که بسیاری از بندگان حتی عبادیترین کارها مثل نماز را برای خدا انجام نمیدهند. دعا، روح اخلاص را در انسان میدمد و موجب رستگاری او میشود.
حضرت علی علیهالسلام هم از دعا به عنوان کلید رستگاری یاد میکند و میفرماید: «دعا، کلید پیروزی و گنجینه رستگاری است».
پذیرش یا رد هر عمل، به اخلاص نیت در انجام آن بستگی دارد. خلوص نیت در هر کاری معیار ارزشمندی آن است و چنین عملی به یقین در پیشگاه الهی پذیرفته میشود، ولی عمل غیرخالص به طور حتم تلاشی بیفایده است. با این حال، دعا از ابزار مهم پیدایش و تقویت اخلاص در روح آدمی است. خداوند سبحان در سوره اعراف آیه 29 میفرماید: «خدا را از روی اخلاص بخوانید و دینتان را برای او خالص گردانید».
پیام متن:
نعمت پاکی و رستگاری در سایه سار اخلاص.
انس و عشق به خداوند، رهآورد دیگر دعا
در مسیر خودسازی و رشد فضیلتهای اخلاقی که در سایهسار دعا به دست میآید، عشق و محبت به یگانه هستی نیز معنا مییابد؛ عشق به وجود مجرد و جهش به سوی کمال مطلوب خدایی که مظهر تمام زیباییها و خوبیهاست. انس با دعا و سخن با پروردگار هستی، وجود آدمی را به شور میاندازد و لذت شادابی و آرامش پس از راز و نیاز با او، ارمغانی دلنشین برای بنده خسته دل است.
فریاد رس ناله درویش تویی
آرامبخش این دل ریش تویی
طوفان فزاینده مرا غرق نمود
یادآور راه کشتی خویش تویی
امام خمینی رحمهالله
پیام متن:
عشق و الفت به ذات حضرت حق، جایگاه امنی است که همواره انسان در فراز و فرودهای زندگیاش آن را جستوجو میکند.
دعا، تجلی فقر آدمی
یکی از اسرار ذکر نیازها در دعا این است که هستی آدمی در برابر معبود، با خواهش و تواضع و احساس ناچیزی همراه میشود. فرد دعا کننده با درخواست بخشش گناهان، براساس عدل خداوندی خود را شایسته نجات نمیبیند، بلکه با امید به رحم و عنایت پروردگار بیچارگی خویش را عرضه میدارد. انسان هنگام دعا به ضعف و نیازمندی خود پی میبرد و در نتیجه خودخواهی را از خویش دور میکند و به یگانه عالم نزدیکتر میشود.
کریما به رزق تو پروردهایم
به انعام و لطف تو خو کردهایم
گدا چون کرم بیند و لطف و ناز
نگردد ز دنبال بخشنده باز
سعدی
پیام متن:
احساس فقر در برابر خداوند، به برکت دعا.
تأثیر دعا در تغییر سرنوشت
از آثار اعتقادی دعا، تغییر سرنوشت است. از جمله این که عاقبت ناخوشایند را به نیک فرجامی تبدیل میسازد. حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام میفرماید: «دعا، قضایی را که از آسمان نازل گردیده و به سختی استوار گشته است، باز میگرداند». همچنین از امام سجاد علیهالسلام نقل است: «همانا دعا و بلا تا روز قیامت با هم رفاقت کنند و همانا دعا بلایی را که به سختی استوار شده است، برگرداند».
در دعایی، از امام سجاد علیهالسلام چنین رسیده است که:
پروردگارا! عمر را طولانی گردان و رزق مرا وسیع کن و جسم مرا سالم بفرما و به آرزویم برسان و اگر از اشقیا هستم، مرا [از زمره آنان خارج فرما] و نام مرا در زمره سعادتمندان بنویس، به راستی که تو در کتاب نازل شده بر پیامبرت که فرمودهای: خداوند آنچه را که بخواهد، محو میکند و «ام الکتاب» نزد اوست.
پیام متن:
تأثیر دعا در تغییر سرنوشت.
آرامش روان در سایه سار نیایش
دعا و مناجات به انسان میآموزد که او در عالم هستی تنها نیست و پروردگاری هست که صدایش را میشنود، او را میبیند و از درونش آگاه است. با این احساس، او بر تنهایی تلخ و عمیق خود فایق میآید و خویش را در اتصال با خالقی بیهمتا مییابد.
دعا و نیایش، آهنگ زندگی را منظمتر و تار و پود وجود آدمی را به اعتدال هدایت میکند. به گفته یکی از اندیشمندان غربی، ویلیام جیمز:
آشنایی به رموز زندگی یک چیز است و زندگی داشتن و آن را در ضربان قلب خود احساس کردن، چیز دیگری است.
دعا، برای رسیدن به مقصود و روشنتر شدن بارقههای امید در فرد نیایشگر راهگشاست و او را به آیندهای برتر و مطمئن امیدوار میکند. چنانچه فرد این باور را در زندگی خود داشته باشد که خداوند همواره از حال او آگاه است و لحظهای او را فراموش نمیکند و اگر گاهی خداوند مصلحت را در اجابت نشدن و یا تأخیر اجابت دعایش میبیند. آرامش و توکل خود را از دست نمیدهد.
پیام متن:
امید و آرامش، دو اثر با شکوه دعا.
دعا و پیوند با مردم
دعا و مناجات، در ایجاد پیوند روحی با مردم و احساس همدلی با آنان راهی پسندیده و آسان است، زیرا در نظام تربیتی و اخلاقی اسلام، ما موظفیم ابتدا برای دیگران و پس از آنان برای خود دست به دعا برداریم. با تأمل در بیشتر دعاها، در مییابیم که بسیاری از آنها به لفظ جمع به کار رفتهاند که هدف از آن، در واقع سفارش این حرف است که دیگران را نیز در همه حال به یاد داشته باشید و آنها را هم در ثمرههای نیک دعاهایتان شریک سازید. از امام کاظم علیهالسلام نقل است:
دعا کنندهای که در پشت سر برادر دینی غایبش دعا کند، از آسمان ندا داده میشود که به ازای هر یک واحد [ثمره برای او]، صدهزار مرتبه برای تو باد.
امام باقر علیهالسلام در این باره فرموده است: «بر تو باد دعا کردن برای برادرانت».
پیام متن:
خیرخواهی برای دیگران، نتیجه ذاتی دعا.
نیایش از منظر دیگران
دکتر الکسیس کارل، فیزیولوژیست و جراح و متفکر فرانسوی، افزون بر تخصص و مهارت در رشته علمی خویش، دارای نظریهها و افکار اجتماعی مهمی نیز بوده است. او صاحب مکتب و نظریه اجتماعی «بیوکراسی» بود. یکی از آثار تألیفی ارزشمند وی نیایش است که به چکیدهای از این نوشتار اشاره میکنم:
نیایش بر روح و جسم ما تأثیر میگذارد. این تأثیر به کیفیت، شدت و تواتر نیایش بستگی دارد. نیایش هنگامی که مداوم و پرشور و حرارت است، تأثیرش آشکارتر است.
وی در جایی دیگر میگوید:
نیایش، ویژگیهای خویش را با نشانههای بسیار مشخص و منحصر به فردی نشان میدهد: صفای نگاه، متانت رفتار، انبساط و شادی، چهره پرنشاط، استعداد هدایت و نیز استقبال از حوادث. چنین به نظر میرسد که نیایش، انسانها را آنچنان رشد میدهد که جامهای که وراثت و محیط بر قامتشان دوخته است، برایشان کوتاه شود. ملاقات با پروردگار، آنها را از صلح و آرامش درون لبریز میسازد، به گونهای که شعشعه پرتو این صلح در چهرهشان نمودار است و آن را هر جا که روند، با خود میبرند.
پیام متن:
در پرتو ایمان و توجه به خداوند، صبر و پایداری بالا میرود و با امید و اطمینان قلبی، تحمل مشکلات آسان میشود.
دعا، ترنم آرامشبخش جان
دعا ترنم جانسوز و دلنشینی است که همراه با معرفت خدای یکتاست. نیایش و دعا پرواز روح است به سوی خدا، پرستش عاشقانهای است مبداء هستی و کمال را.
در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم
بدان امید دهم جان که خاک کوی تو باشم
سعدی
هنگامی که در کشاکش و غوغای زندگی، در پسِ کوچههای تنگ و تاریک آن بیتاب و بیقرار میشوی، آن گاه که گرد و غبار تیرگی و گناه بر جسم و جانت مینشیند و سرگردانیها و گرفتاریها روح و درونت را نگران و پژمرده میسازد، این احساس نیاز در تو زنده میشود که زلال نشاط و امید را در کوچههای دلت جاری سازی و زمزمه وصل را بسرایی و با راز و نیاز و نیایش، تیرگی و افسردگی را به روشنی و یقین مبدل سازی و این، حقیقت آرامش است که از دعا میطراود. آری، نگرانیهایمان را در قالب دعاهای ناب و خالصانه، با خدای بیهمتا در میان میگذاریم و فقط با اتکال به آن سرچشمه بیپایان الهی آرام میگیریم.
ما شبی دست برآریم و دعایی بکنیم
درد هجران تو را چاره ز جایی بکنیم
دل بیمار شد از دست، رفیقان مددی
تا طبیبی به سر آریم و دوایی بکنیم
حافظ
منبع: ماهنامه طوبی الف
یاد خدا، غفلت را از دل میزداید و آدمی را از کج اندیشیها و فساد دور میسازد. دعا ذکر خداست و همواره یاد او را در دل زنده نگه میدارد. زیانکارترین افراد، محرومان از دعای خداوندند. بیرون رفتن نام ویاد خدا از دل انسان، سرافکندگی و خجالت او را به دنبال خواهد داشت:
از سر کوی تو هر کو به ملالت برود
نرود کارش و آخر به خجالت برود
حافظ
دعا، گشودن زبان خواهش و تمنا با حضرت دوست است و در حقیقت گاهی سکوت، ناپسند و سبب غفلت است. با اینکه خدای سبحان به خواستهها و ناخواستههای ما و از درون ما همواره آگاهی دارد، دعا و نجوا با پروردگار نفس آدمی را شایسته و آماده دریافت فیض و حکمت حضرت حق میکند، چنان که در روایتی از امام محمدباقر علیهالسلام آمده است:
هیچ چیز در نزد خدا با فضیلتتر از این نیست که از وی درخواست شود و هیچ کس مبغوضتر از آن نیست که تکبر ورزد و از عبادت سرباز زند و از خدا سؤال نکند.
آتش به جهانی زند ار سوخته جانی
بر دامن معبود زند دست دعا را
وحدت کرمانشاهی
پیام متن:
1. دعا، زداینده زنگار از دل؛
2. تأثیر دعا در کسب فیوضات الهی.
دعا، تقویت کننده نور ایمان در سراچه دل
دعا موجب تقویت و استمرار ایمان در دل است. خطر از دست دادن ایمان همواره در رویارویی با سختیها، سرخوشیها، نعمتهای فراوان و دیگر لحظههای حساس زندگی، برای انسان وجود دارد و تنها با دعا و ذکر خدا، میتوان ایمان و اعتقاد سست و شکننده را ثابت و مطمئن ساخت و از ضعف و نابودی در امان داشت.
نبی مکرم اسلام صلیاللهعلیهوآله میفرماید: «دعا اسلحه مؤمن، ستون دین و نور آسمانها و زمین است».
ناگفته نماند که شناخت خداوند و ایمان به او، زیربنای تمام عقاید و امور عبادی یک مسلمان است و با شناخت بیشتر انسان از خداوند، توجه و خلوص عبادتش فزونی مییابد که شناخت حقیقی خداوند در اجابت دعا هم مؤثر است.
پیام متن:
دعا و تقویت ایمان در دل.
دعا سبب دمیدن روح رستگاری و اخلاص در انسان
اخلاص، یعنی کار را برای خدا انجام دادن. همه کارها را در زندگی میتوان با نیت تقرب به خدا انجام داد، در حالی که بسیاری از بندگان حتی عبادیترین کارها مثل نماز را برای خدا انجام نمیدهند. دعا، روح اخلاص را در انسان میدمد و موجب رستگاری او میشود.
حضرت علی علیهالسلام هم از دعا به عنوان کلید رستگاری یاد میکند و میفرماید: «دعا، کلید پیروزی و گنجینه رستگاری است».
پذیرش یا رد هر عمل، به اخلاص نیت در انجام آن بستگی دارد. خلوص نیت در هر کاری معیار ارزشمندی آن است و چنین عملی به یقین در پیشگاه الهی پذیرفته میشود، ولی عمل غیرخالص به طور حتم تلاشی بیفایده است. با این حال، دعا از ابزار مهم پیدایش و تقویت اخلاص در روح آدمی است. خداوند سبحان در سوره اعراف آیه 29 میفرماید: «خدا را از روی اخلاص بخوانید و دینتان را برای او خالص گردانید».
پیام متن:
نعمت پاکی و رستگاری در سایه سار اخلاص.
انس و عشق به خداوند، رهآورد دیگر دعا
در مسیر خودسازی و رشد فضیلتهای اخلاقی که در سایهسار دعا به دست میآید، عشق و محبت به یگانه هستی نیز معنا مییابد؛ عشق به وجود مجرد و جهش به سوی کمال مطلوب خدایی که مظهر تمام زیباییها و خوبیهاست. انس با دعا و سخن با پروردگار هستی، وجود آدمی را به شور میاندازد و لذت شادابی و آرامش پس از راز و نیاز با او، ارمغانی دلنشین برای بنده خسته دل است.
فریاد رس ناله درویش تویی
آرامبخش این دل ریش تویی
طوفان فزاینده مرا غرق نمود
یادآور راه کشتی خویش تویی
امام خمینی رحمهالله
پیام متن:
عشق و الفت به ذات حضرت حق، جایگاه امنی است که همواره انسان در فراز و فرودهای زندگیاش آن را جستوجو میکند.
دعا، تجلی فقر آدمی
یکی از اسرار ذکر نیازها در دعا این است که هستی آدمی در برابر معبود، با خواهش و تواضع و احساس ناچیزی همراه میشود. فرد دعا کننده با درخواست بخشش گناهان، براساس عدل خداوندی خود را شایسته نجات نمیبیند، بلکه با امید به رحم و عنایت پروردگار بیچارگی خویش را عرضه میدارد. انسان هنگام دعا به ضعف و نیازمندی خود پی میبرد و در نتیجه خودخواهی را از خویش دور میکند و به یگانه عالم نزدیکتر میشود.
کریما به رزق تو پروردهایم
به انعام و لطف تو خو کردهایم
گدا چون کرم بیند و لطف و ناز
نگردد ز دنبال بخشنده باز
سعدی
پیام متن:
احساس فقر در برابر خداوند، به برکت دعا.
تأثیر دعا در تغییر سرنوشت
از آثار اعتقادی دعا، تغییر سرنوشت است. از جمله این که عاقبت ناخوشایند را به نیک فرجامی تبدیل میسازد. حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام میفرماید: «دعا، قضایی را که از آسمان نازل گردیده و به سختی استوار گشته است، باز میگرداند». همچنین از امام سجاد علیهالسلام نقل است: «همانا دعا و بلا تا روز قیامت با هم رفاقت کنند و همانا دعا بلایی را که به سختی استوار شده است، برگرداند».
در دعایی، از امام سجاد علیهالسلام چنین رسیده است که:
پروردگارا! عمر را طولانی گردان و رزق مرا وسیع کن و جسم مرا سالم بفرما و به آرزویم برسان و اگر از اشقیا هستم، مرا [از زمره آنان خارج فرما] و نام مرا در زمره سعادتمندان بنویس، به راستی که تو در کتاب نازل شده بر پیامبرت که فرمودهای: خداوند آنچه را که بخواهد، محو میکند و «ام الکتاب» نزد اوست.
پیام متن:
تأثیر دعا در تغییر سرنوشت.
آرامش روان در سایه سار نیایش
دعا و مناجات به انسان میآموزد که او در عالم هستی تنها نیست و پروردگاری هست که صدایش را میشنود، او را میبیند و از درونش آگاه است. با این احساس، او بر تنهایی تلخ و عمیق خود فایق میآید و خویش را در اتصال با خالقی بیهمتا مییابد.
دعا و نیایش، آهنگ زندگی را منظمتر و تار و پود وجود آدمی را به اعتدال هدایت میکند. به گفته یکی از اندیشمندان غربی، ویلیام جیمز:
آشنایی به رموز زندگی یک چیز است و زندگی داشتن و آن را در ضربان قلب خود احساس کردن، چیز دیگری است.
دعا، برای رسیدن به مقصود و روشنتر شدن بارقههای امید در فرد نیایشگر راهگشاست و او را به آیندهای برتر و مطمئن امیدوار میکند. چنانچه فرد این باور را در زندگی خود داشته باشد که خداوند همواره از حال او آگاه است و لحظهای او را فراموش نمیکند و اگر گاهی خداوند مصلحت را در اجابت نشدن و یا تأخیر اجابت دعایش میبیند. آرامش و توکل خود را از دست نمیدهد.
پیام متن:
امید و آرامش، دو اثر با شکوه دعا.
دعا و پیوند با مردم
دعا و مناجات، در ایجاد پیوند روحی با مردم و احساس همدلی با آنان راهی پسندیده و آسان است، زیرا در نظام تربیتی و اخلاقی اسلام، ما موظفیم ابتدا برای دیگران و پس از آنان برای خود دست به دعا برداریم. با تأمل در بیشتر دعاها، در مییابیم که بسیاری از آنها به لفظ جمع به کار رفتهاند که هدف از آن، در واقع سفارش این حرف است که دیگران را نیز در همه حال به یاد داشته باشید و آنها را هم در ثمرههای نیک دعاهایتان شریک سازید. از امام کاظم علیهالسلام نقل است:
دعا کنندهای که در پشت سر برادر دینی غایبش دعا کند، از آسمان ندا داده میشود که به ازای هر یک واحد [ثمره برای او]، صدهزار مرتبه برای تو باد.
امام باقر علیهالسلام در این باره فرموده است: «بر تو باد دعا کردن برای برادرانت».
پیام متن:
خیرخواهی برای دیگران، نتیجه ذاتی دعا.
نیایش از منظر دیگران
دکتر الکسیس کارل، فیزیولوژیست و جراح و متفکر فرانسوی، افزون بر تخصص و مهارت در رشته علمی خویش، دارای نظریهها و افکار اجتماعی مهمی نیز بوده است. او صاحب مکتب و نظریه اجتماعی «بیوکراسی» بود. یکی از آثار تألیفی ارزشمند وی نیایش است که به چکیدهای از این نوشتار اشاره میکنم:
نیایش بر روح و جسم ما تأثیر میگذارد. این تأثیر به کیفیت، شدت و تواتر نیایش بستگی دارد. نیایش هنگامی که مداوم و پرشور و حرارت است، تأثیرش آشکارتر است.
وی در جایی دیگر میگوید:
نیایش، ویژگیهای خویش را با نشانههای بسیار مشخص و منحصر به فردی نشان میدهد: صفای نگاه، متانت رفتار، انبساط و شادی، چهره پرنشاط، استعداد هدایت و نیز استقبال از حوادث. چنین به نظر میرسد که نیایش، انسانها را آنچنان رشد میدهد که جامهای که وراثت و محیط بر قامتشان دوخته است، برایشان کوتاه شود. ملاقات با پروردگار، آنها را از صلح و آرامش درون لبریز میسازد، به گونهای که شعشعه پرتو این صلح در چهرهشان نمودار است و آن را هر جا که روند، با خود میبرند.
پیام متن:
در پرتو ایمان و توجه به خداوند، صبر و پایداری بالا میرود و با امید و اطمینان قلبی، تحمل مشکلات آسان میشود.
دعا، ترنم آرامشبخش جان
دعا ترنم جانسوز و دلنشینی است که همراه با معرفت خدای یکتاست. نیایش و دعا پرواز روح است به سوی خدا، پرستش عاشقانهای است مبداء هستی و کمال را.
در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم
بدان امید دهم جان که خاک کوی تو باشم
سعدی
هنگامی که در کشاکش و غوغای زندگی، در پسِ کوچههای تنگ و تاریک آن بیتاب و بیقرار میشوی، آن گاه که گرد و غبار تیرگی و گناه بر جسم و جانت مینشیند و سرگردانیها و گرفتاریها روح و درونت را نگران و پژمرده میسازد، این احساس نیاز در تو زنده میشود که زلال نشاط و امید را در کوچههای دلت جاری سازی و زمزمه وصل را بسرایی و با راز و نیاز و نیایش، تیرگی و افسردگی را به روشنی و یقین مبدل سازی و این، حقیقت آرامش است که از دعا میطراود. آری، نگرانیهایمان را در قالب دعاهای ناب و خالصانه، با خدای بیهمتا در میان میگذاریم و فقط با اتکال به آن سرچشمه بیپایان الهی آرام میگیریم.
ما شبی دست برآریم و دعایی بکنیم
درد هجران تو را چاره ز جایی بکنیم
دل بیمار شد از دست، رفیقان مددی
تا طبیبی به سر آریم و دوایی بکنیم
حافظ
منبع: ماهنامه طوبی الف
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}